กฎหมายสมรสเท่าเทียมผ่านแล้ว! สิทธิด้านประกันชีวิต และการเงินที่คุณควรรู้

เมื่อ: วันที่ 22 มกราคม 2568

กฎหมายสมรสเท่าเทียม Marriage Equality Law มีผลบังคับใช้อย่างเป็นทางการแล้ว โดยรองรับให้บุคคลไม่ว่าเพศใดสามารถทำการหมั้นและสมรสได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย

กฎหมายสมรสเท่าเทียม* (Marriage Equality Law) ได้มีผลบังคับใช้อย่างเป็นทางการแล้ว ซึ่งเป็นก้าวสำคัญของความเท่าเทียมทางเพศในประเทศไทย โดยสาระสำคัญของกฎหมายสมรสเท่าเทียมหรือกฎหมายสมรสเพศเดียวกันนี้ คือการรองรับให้บุคคลไม่ว่าเพศใดสามารถทำการหมั้นและสมรสได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย
*พระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ฉบับที่ 24) พ.ศ. 2567

กฎหมายสมรสเท่าเทียม มีผลบังคับใช้อย่างเป็นทางการแล้วเมื่อวันที่ 22 มกราคม 2568 โดยบุคคล 2 คน ที่มีอายุ 18 ปีบริบูรณ์ สามารถทำการหมั้นและจดทะเบียนสมรสได้ตามกฎหมาย และมีการปรับใช้ถ้อยคำที่บ่งชี้เพศให้เป็นกลางมากขึ้น เช่น ‘สามี-ภริยา’ ปรับเป็น ‘คู่สมรส’ ‘ชาย-หญิง’ ปรับเป็น ‘บุคคล,บุคคลทั้งสองฝ่าย’ หรือ ’ผู้หมั้น-ผู้รับหมั้น’ และ ‘บิดา-มารดา’ ปรับเป็น ‘บุพการี’
(หมายเหตุ การสมรสของผู้เยาว์ที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ หรืออายุไม่ถึง 20 ปีบริบูรณ์ จะต้องได้รับความยินยอมจากบุพการีหรือผู้รับบุตรบุญธรรมก่อน) 

สิทธิด้านครอบครัว 

● รับบุตรบุญธรรมร่วมกันได้ คู่สมรสไม่ว่าเพศใด สามารถรับบุตรบุญธรรมร่วมกันได้ โดยอ้างอิงหลักการจากประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าผู้รับบุตรบุญธรรมต้องมีอายุไม่ต่ำกว่า 25 ปี และมีอายุมากกว่าบุตรบุญธรรมอย่างน้อย 15 ปี ถ้าผู้รับบุตรบุญธรรมหรือบุตรบุญธรรมมีคู่สมรส จะต้องได้รับความยินยอมจากคู่สมรสก่อน

● มีสิทธิใช้นามสกุลของคู่สมรสฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้ หรือใช้นามสกุลของคู่สมรสอีกฝ่ายเป็นชื่อกลาง (ถ้าได้รับความยินยอม) หรือจะใช้นามสกุลเดิมของตัวเองก็ได้

● ฟ้องหย่า ฟ้องชู้ เรียกค่าทดแทนได้ไม่จำกัดเพศ การหย่าต้องเกิดจากความสมัครใจของคู่สมรสเองหรือเกิดจากคำพิพากษา ซึ่งจะต้องมีเหตุที่สามารถฟ้องหย่าได้ ขณะที่การฟ้องชู้ จากเดิมที่กำหนดสิทธิการเรียกค่าทดแทนของสามีและภริยาไว้ต่างกันด้วยถ้อยคำที่จำกัดเพศ คือ ฝั่งสามีสามารถเรียกค่าทดแทนได้จาก ‘ผู้ซึ่งล่วงเกินภริยา’ ขณะที่ฝั่งภริยาเรียกค่าทดแทนได้จาก ‘หญิงที่เข้ามามีสัมพันธ์กับสามี’ เท่านั้น ทั้งนี้ ในกฎหมายสมรสเท่าเทียมแก้ไขเป็น ‘ผู้ซึ่งล่วงเกินคู่สมรส’ แทนคำที่ระบุเพศ เท่ากับว่าสามารถฟ้องชู้ได้โดยไม่มีเงื่อนไขเรื่องเพศอีกต่อไป

สิทธิด้านการเงิน ทรัพย์สิน และภาษี

● จัดการสินสมรสร่วมกันได้ ถ้าคู่สมรสไม่ได้ทำสัญญาเรื่องทรัพย์สินไว้ก่อนสมรส จะใช้หลักการการจัดการทรัพย์สินตามกฎหมายเดิม คือ แยกประเภทเป็น ‘สินส่วนตัว’ และ ‘สินสมรส’ โดยสินส่วนตัว สามารถจัดการได้ตามปกติ แต่สินสมรสถือเป็นเจ้าของร่วมกันและต้องจัดการทรัพย์สินร่วมกัน (ในการจัดทรัพย์สินใดๆ ต้องได้รับความยินยอมจากคู่สมรส)

● มีสิทธิรับมรดกของคู่สมรส ถ้าคู่สมรสฝ่ายหนึ่งเสียชีวิต ให้คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่เป็นทายาทโดยธรรมมีสิทธิรับมรดกของผู้ตาย (ไม่ต้องเสียภาษีมรดก) ยกเว้นผู้ตายได้ทำพินัยกรรมเป็นอย่างอื่นไว้

● ลดหย่อนภาษีคู่สมรส (ที่ไม่มีรายได้) ใช้เป็นค่าลดหย่อนได้ 60,000 บาท ต่อปี และเงินที่ได้รับจากการให้โดยเสน่หาจากคู่สมรส ในส่วนที่ไม่เกิน 20 ล้านบาทตลอดปีภาษี ไม่ต้องเอามาคำนวณรวมเป็นเงินได้บุคคลธรรมดา 

สิทธิด้านการรักษาพยาบาล 

● ให้ความยินยอมในการรักษาพยาบาลคู่สมรสได้ ถ้าผู้ป่วยอยู่ในสภาวะที่ไม่สามารถให้ความยินยอมได้ คู่สมรสไม่ว่าเพศใดจะเป็นทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย สามารถให้ความยินยอมในการรักษาพยาบาลคู่สมรสได้

● รับประโยชน์ตามสิทธิจากประกันสังคมในฐานะคู่สมรสได้ เช่น เงินค่าทดแทน เงินบำเหน็จชราภาพ เงินสงเคราะห์กรณีคู่สมรสเสียชีวิต

อย่างไรก็ตาม สิทธิดังกล่าวเป็นเพียงตัวอย่างที่ยกขึ้นมาบอกเล่า อาจไม่ได้ครอบคลุมการแก้ไขกฎหมายและเงื่อนไขทั้งหมด และในบางกรณี อาจยังไม่ได้รับสิทธิทันที ต้องรอการเสนอแก้ไขกฎหมายเพิ่มเติมต่อไป

● สามารถจดทะเบียนสมรสได้ที่สำนักงานเขตในกรุงเทพฯ และที่ว่าการอำเภอในต่างจังหวัด

● สำหรับผู้ที่อยู่ต่างประเทศ สามารถจดทะเบียนได้ที่สถานทูตไทยหรือสถานกงสุลใหญ่

เดิมทีการใช้ชื่อของ ‘ผู้อื่น’ เป็น ‘ผู้รับประโยชน์’ ในการทำประกันชีวิตสามารถทำได้อยู่แล้ว (ภายใต้เงื่อนไขการพิจารณารับประกัน) ซึ่งแตกต่างจากสิทธิการได้รับมรดก อย่างไรก็ตามถ้าเป็นบุคคลที่ไม่ได้มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันในครอบครัว มักจะมีความยุ่งยากเรื่องการยื่นเอกสารเพื่อแสดงความเกี่ยวข้องกันระหว่างบุคคล 2 คนที่เป็น ‘ผู้ทำประกัน’ กับ ‘ผู้รับประโยชน์’ เช่น ภาพถ่ายที่ยืนยันความใกล้ชิด ทะเบียนบ้านที่อาศัยด้วยกัน เอกสารแสดงการทำธุรกิจร่วมกัน กรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินร่วมกัน และเอกสารอื่นๆ ตามเงื่อนไขที่แต่ละบริษัทประกันจะเรียกพิจารณาเพิ่มเติม

เมื่อกฎหมายสมรสเท่าเทียมรับรองสิทธิของคู่สมรส (เท่าเทียม) ในด้านต่างๆ แล้ว บริษัทประกัน ก็พร้อมสนับสนุนความเท่าเทียมกันของทุกเพศ เพื่อให้สิทธิในการทำประกันและรับประโยชน์ครอบคลุมทุกคน ดังนี้

● ใส่ชื่อคู่สมรสเป็นผู้รับผลประโยชน์ได้ (แม้จะไม่ได้จดทะเบียนสมรส)  และไม่ต้องแสดงเอกสารแสดงความเกี่ยวข้องกัน (หรือเอกสารพิสูจน์ความสัมพันธ์)  โดยไม่ว่า ‘ผู้รับประโยชน์’ กับ ‘ผู้เอาประกัน’ จะเป็นเพศเดียวกัน หรือ ต่างเพศ บริษัทจะพิจารณาเงื่อนไขการรับประกันอย่างเท่าเทียมกัน

● สามารถระบุความสัมพันธ์ของผู้รับประโยชน์เป็น ‘คู่สมรส/คู่ชีวิต’ แทน ‘สามี-ภรรยา’ และเพิ่มคำว่า ‘บุพการี’ เข้ามาในการระบุความสัมพันธ์ของผู้รับประโยชน์ โดยคำว่า บิดา-มารดา ยังสามารถใช้ได้อยู่

สำหรับเงื่อนไขเรื่องการระบุเพศ บริษัทมีความจำเป็นต้องชี้แจงว่าการบันทึกข้อมูลในระบบยังอ้างอิงตาม ‘เพศกำเนิด’ จากบัตรประชาชนของผู้เอาประกันอยู่ เนื่องจากอัตราการเสียชีวิตและอัตราการเจ็บป่วยที่ต่างกันของแต่ละเพศ จะส่งผลต่อค่าเบี้ยที่แตกต่างกันไปด้วย

● อัปเดตสถานะเป็น คู่สมรส หรือ เปลี่ยนชื่อผู้รับประโยชน์ หรือ เปลี่ยนความสัมพันธ์ของผู้รับประโยชน์ได้ ไม่ต้องยื่นเอกสารเพิ่ม กรณีที่ทำประกันไปก่อนหน้านี้

● ประกันแบบไหนๆ ก็ให้ความคุ้มครองครอบคลุมทุกคน โดยไม่มีข้อจำกัดเรื่องเพศ ยกเว้น การซื้อความคุ้มครองเพิ่มเติมบางแบบที่ระบุเพศกำเนิด เช่น ความคุ้มครองมะเร็งปากมดลูก ซื้อได้เฉพาะเพศกำเนิดหญิง เป็นต้น

● สิทธิลดหย่อนประกันของคู่สมรสที่ไม่มีเงินได้ ถ้าคู่สมรสมีการประกันชีวิตและความเป็นสามีภริยาได้มีอยู่ตลอดปีภาษี สามารถนำค่าเบี้ยประกันชีวิตของคู่สมรสที่ไม่มีเงินได้ มาหักลดหย่อน ตามจำนวนที่จ่ายจริง แต่ไม่เกิน 10,000 บาท (โดยกรมธรรม์ประกันชีวิตมีกำหนดเวลาตั้งแต่ 10 ปี ขึ้นไป และต้องเป็นบริษัทประกันในประเทศไทยเท่านั้น)

โดยคู่สมรสที่สนใจแผนประกันชีวิต เพื่อวางแผนอนาคตทางการเงิน เมื่อกฏหมายสมรสเท่าเทียมมีผลบังคับใช้แล้ว สามารถดูรายละเอียดในส่วนของ แผน ประกันชีวิต จาก อลิอันซ์ อยุธยา อีกหนึ่งตัวช่วยในการสร้างความมั่นคงให้กับคนข้างหลังอย่างมีประสิทธิภาพ และคลายกังวลเรื่องภาษี คลิกที่นี่

หมายเหตุ ลูกค้าควรทำความเข้าใจในรายละเอียด ความคุ้มครองและเงื่อนไข ก่อนตัดสินใจสมัครทำประกันภัย 

อ้างอิงข้อมูล:
- www.ilaw.or.th/articles/43563
- พระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ฉบับที่ 24) พ.ศ. 2567